Bulmacadanazım ölçüsü. Bulmacada Devlet Erkanını Övmeyi Amaçlayan Nazım Şekli. Bulmacada edebiyat bir nazım biçimi. Bulmacada Bir divan edebiyatı nazım ölçüsü. Bulmacada nazım biçimi. Bulmacada Halk şiiri nazım şekli. Bulmacada Nazımda ikiden çok dizeden oluşan küme. Bulmacada Mısraları Kafiyeli Kısa Vezinli Nazım. Divanedebiyatı İslâmî devrenin edebiyatı olmakla beraber İslâmî Türk edebiyatı bütünü ile divan edebiyatı demek değildir. Divan edebiyatı, İslâmî Türk edebiyatının özellikle nazım sahasında doğrudan doğruya İran şiirinin bütün geleneklerini benimsemiş, tamamıyla onu esas almış bir kolunu temsil eder. NazımŞekilleri Nelerdir. Gazel, Rubai, Kaside, Tuyuğ, Mesnevi, Murabba, Kıt'a, Şarkı, Müstezat, Terkib-i Bent, Terci-i Bent, Musammat olmak üzere 12 (on iki) türe ayrılır. Halk Edebiyatı Nazım Şekilleri a. Anonim Halk Edebiyatı Nazım Şekilleri. 1-Mani: 7’li hece ölçüsü ile söylenen, tek dörtlükten oluşan şiirlerdir. Menakıpname Seyahatname. Siyasetname. Lugaz. Muamma. Falname. Edebiyatta tür dendiği zaman, işlenen konu anlaşılır. Aynı konu, mensur ya da manzum işlenebildiği gibi farklı nazım şekilleriyle de işlenebilir. Divan edebiyatında başlıca nazım türleri şunlardır: Divan Edebiyatı Nazım Şekilleri a. Nazım Birimi Beyit Olan Nazım Şekilleri 1- Gazel : Beyit sayısı 5 ile 15 arasında değişir. Kafiye düzeni aa xa xa xa dır. Gazelin ilk beytine MATLA son beytine MAKTA en güzel beytine BEYTÜ-L GAZEL denir. Konu bütünlüğü yoktur. Her beyitte ayrı bir Divanşiiri, mazım biçimleri açısından zengin bir şiirdir. Nazım biçimleri beyit ve bent olmak üzere ikiye ayrılır. Beyitle yazılanlar “aynı” ve “ayrı” uyaklı olmak üzere iki dala ayrılır. Aynı uyaklıların en önemlileri gazel, kaside ve müstezattır. Ayrı uyaklı tek nazım şekli ise mesnevidir. Bentlerden eysrr. ► Kaside Asıl anlamı "kastetmek, bir şeye doğru yönelmek" olan kaside, beyitleri aa ba ca da şeklinde kafiye dizilişine sahip, aynı vezinle söylenmiş, belli bir amaca göre yazılmış ve en az 15 beyit uzunluğundaki nazım biçimlerine verilen addır. 100 beyite kadar uzayabilir. İlk olarak Arap edebiyatında doğan bu nazım biçimi, oradan Fars ve Türk edebiyatlarına geçmiştir. Kasidelerin çoğu bir devlet büyüğünü veya zamanın ileri gelen şahıslarından birini övmek, aynı zamanda şairin bütün hünerini sergileyerek o devlet büyüğüne isteğini, dileğini bildirmek ve karşılığını câize almak maksadıyla yazılmışlardır. Kasidenin Bölümleri 1- Nesib Teşbib Kasidenin giriş kısmıdır. 15 ile 20 beyit arasında olup uzun bir gazeli andırır. Bu kısımda aşk konusu işlenmişse bölüme "nesib", başka bir konu işlenmişse bölüme "teşbib" adı verilir. Nesib ya da teşbib, kasidenin en güzel, en değerli bölümlerinden biridir. 2- Tegazzül Kasidenin içinde yer alan gazeldir. Kaside içindeki yeri tam olarak belli değildir. Bazı kasidelerde nesibten sonra, bazılarında ise medhiyeden sonra gelebilir. Tegazzül her kasidede görülmez. 3- Girizgâh Şairin medhiye kısmına geçeceğini haber verdiği bir veya iki beyitlik bölümdür. 4- Medhiye Maksad Kasidenin takdim edildiği devlet büyüğünün övüldüğü kısımdır. Şair burada sanat gücünü, kabiliyetini göstererek "memduh"unu kasidede övülen kişi över. Kasidenin asıl bölümü, merkezi burasıdır. 5- Fahriye Şairin kendini övdüğü, birkaç beyitten ibaret kısımdır. Burada şair şiirdeki ustalığını, yeteneğini, gücünü dile getirir. 6- Dua Bu bölümde kaside tamamlandığı için Allah'a şükredilir. Kasidenin takdim edildiği kişinin ve halkın iyiliği için, devletin bekası için ve şairin kendisi için hayır dualar edilir. Kasidenin Beyitlerinin İsimlendirilmesi Matla Kasidenin ilk beyti. Tâc beyit Şairin mahlasının adının geçtiği beyit. Beytü'l-kasîd Kasidenin en güzel beyti. Makta Kasidenin son beyti. Kaside Örnek Kaside-i Bahariyye, Bakî. ► Gazel Asıl anlamı "kadınlarla aşk sohbeti yapmak" olan gazel, beyitleri aa ba ca da şeklinde kafiye dizilişine sahip, aynı vezinle söylenmiş, genellikle beş ile dokuz beyit uzunluğundaki nazım biçimine verilen addır. Bazen beyit sayısı 15 olan gazeller de görülür. Gazel Arap edebiyatından İran'a, oradan da Türk edebiyatına geçmiştir. • Gazellerin başlıca konusu aşk olmakla birlikte tabiat, tasavvuf gibi konuları olanlar da vardır. • Gazelde şairler mahlaslarını genellikle son beyitte kullanmışlardır. • Gazelde konu bütünlüğü şart değildir, her beyitte farklı bir konu ele alınabilir. Ancak bütün beyitlerinde aynı konunun işlendiği gazeller de vardır. Bu tür gazellere "yek-âhenk gazel" denir. • Aruz vezninin her kalıbıyla yazılabilen gazel, divan şairlerinin çok tercih ettikleri bir nazım şeklidir. Beyit sayısı sınırlı olduğu için şairler gazel yazarken bütün edebiyat hünerlerini, sanat güçlerini sergilemeye çalışmışlardır. Bu sebeple Türk edebiyatında en usta şairler aynı zamanda gazelde çok başarılı olanlardır. Gazelin Beyitlerinin İsimlendirilmesi 1- Matla Gazelin ilk beytidir. Mısraları birbiriyle kafiyelidir. 2- Beytü'l-gazel Gazelin en güzel beytidir. Buna "şah beyit" de denir. 3- Makta Gazelin son beytidir. Gazel Örnek Gazel, Avnî Fatih sultan Mehmed ► Müstezad Gazel Birbirini takib eden bir uzun, bir kısa mısradan oluşan, beyit sayısı ve konusu bakımından aynı gazel gibi olan nazım biçimidir. Ancak gazel aruzun her vezniyle yazılabildiği halde müstezad gazelde birkaç vezin genellikle mef'ûlü mefâ'îlü mefâ'îlü fe'ûlün kullanılmıştır. • Uzun mısralara eklenen kısa mısralara "ziyade" adı verilir. • Uzun mısralar kendi aralarında, kısa mısralar kendi aralarında iki ayrı gazel gibi kafiyelenir. • Müstezadlar genel itibariyle gazelden türemiş nazım şekilleri olmakla birlikte, az sayıda da olsa rübai, kıt'a ve kasideden türemiş olanları da vardır. Müstezad Örnek Müstezad, Nedim. ► Mesnevi Asıl anlamı "ikili, ikişer ikişer" olan mesnevi, "a a b b c c d d" şeklinde her beytinin mısraları kendi arasında kafiyeli olan, çok uzun beyit sayıları ihtiva eden bir nazım biçimidir. Örneğin Firdevsi'nin "Şehname"si 60 bin beyit, Mevlana'nın "Mesnevi"si 26 bin beyit uzunluğundadır. İlk defa İran edebiyatında görülen bu nazım biçimi, sonradan Arap ve Türk edebiyatlarına geçmiştir. Mesnevilerin konusu aşk hikayeleri Leyla vü Mecnun, Hüsrev ü Şirin, destanlar, kıssalar, dini, ahlaki ve tasavvufi konulardır. Ayrıca siyer, tarih ve manzum sözlük şeklinde mesneviler de vardır. Mesnevilerde genellikle aruzun kısa vezinleri kullanılır. Türk edebiyatında ilk mesnevi Yusuf Has Hacib'in "Kutadgu Bilig" adlı eseridir. Türk Edebiyatında Önemli Mesneviler » Mesnevi - Mevlana » Garipname - Aşık Paşa » Harname - Şeyhi » Hüsn ü Aşk - Şeyh Galip » İskendername - Ahmedi Hamse Aynı şair tarafından yazılmış beş mesneviye denir. İran edebiyatında ilk hamse sahibi şair Genceli Nizamî'dir. Türk edebiyatında ise Ali Şir Nevai, Taşlıcalı Yahya, Nev'izade Atayi hamse sahibi şairlere örnektir. Mesnevi Örnek Harnâme - Şeyhî. Hayriyye - Nabî. "Matlab-ı Dâniş-i Envâ-i Ulûm" başlıklı 43 beyitlik bölümünden seçmeler ► Kıt'a Asıl anlamı "parça" olan kıt'a, çok defa iki beyitten meydana gelen, matla ve mahlas beyti olmayan, beyitleri "b a c a" şeklinde kafiye dizilişine sahip bir nazım biçimidir. Yani ilk mısraları serbest, ikinci mısraları birbiriyle kafiyelidir. Kıt'alar genelde iki beyitlidir. Ancak nadiren daha uzun beyit sayısına sahip kıt'alar da görülür. Bunlara "kıt'a-i kebîre" denilir. Bu kıt'alarda matla ve mahlas beyitleri bulunur. Kıt'alar konu bakımından zengindir. Her türlü konunun işlendiği görülür. Çeşitli tarihi olaylara ebced hesabıyla "tarih düşürmede" en çok kıt'a nazım şekli kullanılmıştır. Örnek İlm kesbiyle pâye-i rifat Ârzû-yı muhâl imiş ancak Aşk imiş her ne var alemde İlm bir kıyl ü kâl imiş ancak Fuzûlî Açıklaması İlim tahsil etmek yoluyla yücelmek, gerçekleşmesi mümkün olmayan bir arzu imiş. Bu dünyada her ne varsa aşkmış, ilim de sadece boş bir lafmış. Bu yazımızda Divan edebiyatı Klasik Türk edebiyatı nazım biçimlerini ve türlerini bulabilir, nazım biçimleri tablosunu anında indirebilirsiniz. Divan Edebiyatı Nazım BiçimleriÖlçüsü ve uyağı olan söz ya da yazıya “manzum” ya da “manzume” denir. Şiirde dize sayısı, dörtlük sayısı, sıralanış düzeni, uyak yapısı gibi dış özelliklerin tümü, nazım biçimini oluşturur. Divan şiirinde pek çok nazım biçimi vardır, ama birkaçı daha yaygın olarak Göre Uyak, beyit, mısra, bend, mesnevî, kasîde, gazel, rubaî, musammat, terkib-i bend, müsemmem, tuyuğ, tahmis, tardiye, taşdir, tesdis, teşbiye, taşir, tezmin, muaşşer, muhammes, murabba, müseddes, müstezat, şarkıKonularına Göre Din dışı Bahariye, Cevreviye, Fahriye, Mersiye, Mehdiye, Gazavatnâme, Sahilnâme, Sakînâme, Kıyafetnâme, Surnâme, Hamamnâme, Şehrengiz, Hicviye, Hezliyat, Tarih Düşürme, Muamma, Lûgaz, Dariye, RahşiyeDinî Tevhid, Münacat, Na’at, Makte’l-İ Hüseyin, Miraciye, Hilye, Mevlid, Kırk Hadis, Menkıbe, Kıssa BEYİTLERLE KURULAN NAZIM BİÇİMLERİ 1. GAZEL Özellikle aşk, güzellik ve içki konusunda yazılmış belirli biçimdeki şiirlere denir. Beyit sayısı genellikle 5-9 arasında değişir. Gazelin ilk beyti mutlaka kendi arasında uyaklı ilk beyte “matla”, son beyte ise “makta” adı verilir. Bir gazelin en güzel beytine “beyt-ül gazel”, şairin mahlasının bulunduğu beyte de “mahlas beyti” denir. Beyitleri arasında anlam birliği bulunan gazele “yek-âhenk”, aynı güç ve güzellikte beyitlerden oluşan gazele de “yek-âvâz” gazel adı verilir. 2. KASİDE Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla belirli kurallar içinde yazılan uzun şiirlerdir. En az 33, en çok 99 beyitten oluşur. Kasidenin en güzel beytine “beyt-ül kaside”, şairin mahlasının bulunduğu beyte de “taç-beyt” adı verilir. 3. MESNEVİ Her beyti kendi içinde uyaklı uzun nazım biçimidir. Bir anlamda Divan edebiyatında manzum hikâyelerin yazıldığı bir biçim olarak da tanımlayabiliriz. Mevlânâ”nın ünlü tasavvufi mesnevisi beyitten oluşmuştur. Mesneviler aşk, dini ve tasavvufi, ahlaki-öğretici, savaş ve kahramanlık, bir şehri ve şehrin güzelliklerini anlatma, mizah gibi türlü konularda yazılmıştır. Divan edebiyatında roman ve hikâye gibi türler olmadığı için mesneviler bir bakıma bu türlerin yerini tutmuşlardır. On bölümden oluşur. Aynı şair tarafından yazılmış beş mesneviye “Hamse” adı verilir. Hamse sahibi olarak tanınmış önemli divan şairleri Ali Şir Nevâi, Taşlıcalı Yahya, Nev”i-zâde Atâi”dir. 4. KITA Yalnız ikinci ve dördüncü dizeleri birbiriyle uyaklı iki beyitlik nazım biçimidir. Beyitler arasında anlam birliği bulunur. Pek çok konuda yazılabilir. 5. MÜSTEZAT Gazelin özel bir biçimine denir. Uzun dizelere kısa bir dize eklenerek yazılır. Uzun ve kısa dizeler gazel gibi kendi aralarında uyaklanırlar. Kısa dizelere “ziyade” adı verilir. BENTLERDE KURULAN NAZIM BİÇİMLERİ 1. RUBÂİ Dört dizelik ve kendine özgü ayrı ölçüsü olan bir nazım biçimidir. Konusu daha çok dünya görüşüne ve şairin felsefi düşüncelerine yöneliktir. Edebiyatımızda bu türün en başarılı son temsilcisi olarak Yahya Kemal gösterilmektedir. 2. TUYUĞ TUYUK Rubâi gibi dört dizelik bir nazım biçimidir. Edebiyatımızda en çok tuyuğ yazmış şair Kadı Burhanettin”dir. Bu biçim yalnızca Türk edebiyatına özgüdür. Rubai, İran edebiyatından geçmedir. BİRDEN ÇOK DÖRTLÜKLER 1. MURABBA Dört dizelik kıtalardan oluşur. Bent sayısı 3-7 arasında değişir. Her konuda yazılır. 2. ŞARKI Genellikle aşk, içki, eğlence konularında yazılan dört dizelik nazım biçimidir. Biçim bakımından “murabba”ya benzer. Çoğunlukla bestelenmek için yazılır. Bu biçim de tuyuğ gibi yalnızca Türk edebiyatına özgüdür. “Şarkı” biçiminin yaratıcısı ve en güçlü şairi Nedim”dir. NOT Divan edebiyatında üçlü ya da daha çok mısralı bentlerden meydana gelmiş nazım şekillerinin genel adı MUSAMMAT”tır. Yani dört dizeden oluşan murabba, şarkı gibi biçimlerin; beş dizeden oluşan tahmis, taştir, tardiyye gibi biçimlerin ya da altı veya daha çok dizeden oluşan biçimlerin tümünün üst başlığı MUSAMMAT”tır. 3. TERKİB-İ BENT Bentlerle kurulan bir nazım biçimidir. Her bent, sayısı 5-10 arasında değişen beyitlerden oluşur. Bendin son beytine “vasıta beyti” denir. Terkib-i bentte vasıta beyti her beytin sonunda değişir ve vasıta beyti mutlaka kendi içinde uyaklı olur. Terkib-i bentlerde genellikle talihten ve hayattan şikâyetler, dini, tasavvufi, felsefi düşünceler anlatılmış, toplumsal yergi niteliğinde eleştirilere yer verilmiştir. 4. TERCİ-İ BENT Biçim bakımından terkib-i bente benzer; ancak vasıta beyti her bendin sonunda değişmez ve aynen tekrarlanır. Konularında daha çok Tanrının gücü, evrenin sonsuzluğu, doğanın ve yaşamın karşıtlıkları vardır. DİVAN EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ 1. TEVHİT VE MÜNACÂT Tanrının birliğini ve yüceliğini anlatan şiirlere tevhit, Tanrıya yapılan yalvarış ve yakarışları anlatan şiirlere de münacat denir. Daha çok kaside biçimiyle yazılmıştır. 2. NAAT Hz. Muhammed”i övmek için yazılan şiirlere denir. Bunlar da daha çok kaside biçimiyle yazılmıştır. 3. MERSİYE Bir kimsenin ölümü üzerine duyulan üzüntü ve acıyı anlatmak için yazılan şiirlerdir. Genellikle terkib-i bent biçimiyle yazılmıştır. Bu türün, Eski Türk Edebiyatı”ndaki adı sagu, Halk Edebiyatı”ndaki adı ise ağıttır. 4. METHİYE Bir kimseyi övmek için yazılan şiirlerdir. Bunlar da genellikle kaside biçiminde yazılmıştır. 5. HİCVİYE Bir kimseyi yermek için yazılan şiirlerdir. 6. FAHRİYE Şairlerin kendilerini övmek amacıyla yazdıkları şiirlerdir. NOT Divan edebiyatında bir şairin şiirine, başka bir şair tarafından aynı ölçü, uyak ve redifle yazılan benzerine “Nazire” denir. Bu, nazire yazan şairin diğer şaire karşı duyduğu saygı ve beğeniden ileri gelmektedir. Edebiyatımızda bu türde de pek çok ürün verilmiştir. DİVAN ŞİİRİ NAZIM ŞEKİLLERİ BEYİTLERLE KURULANLAR BENTLERLE KURULANLAR § GAZEL § MÜSTEZAT § MESNEVİ § KASİDE § KIT’A BENT SAYISI TEK OLANLAR TEK DÖRTLÜKTEN OLUŞANLAR § RUBAİ § TUYUĞ BENT SAYISI BİRDEN FAZLA OLANLAR MUSAMMATLAR § ŞARKI § MURABBA § TERKİB-İ BENT § TERCİ-İ BENT § MUHAMMES § TERBİDörtleme § TAHMİSBeşleme § TARDİYE § TAŞTİRBeşleme DİVAN EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ TEVHİT VE MÜNACÂT Tanrının birliğini ve yüceliğini anlatan şiirlere tevhit, Tanrıya yapılan yalvarış ve yakarışları anlatan şiirlere de münacât denir. Daha çok kaside biçimiyle yazılmıştır. NAAT Hz. Muhammed’i övmek için yazılan şiirlere denir. Bunlar da daha çok kaside biçimiyle yazılmıştır. MERSİYE Bir kimsenin ölümü üzerine duyulan üzüntü ve acıyı anlatmak için yazılan şiirlerdir. Genellikle terkib-i bent biçimiyle yazılmıştır. Bu türün, Eski Türk Edebiyatı’ndaki adı sagu, Halk Edebiyatı’ndaki adı ise ağıttır. METHİYE Bir kimseyi övmek için yazılan şiirlerdir. Bunlar da genellikle kaside biçiminde yazılmıştır. HİCVİYE Bir kimseyi yermek için yazılan şiirlerdir. FAHRİYE Şairlerin kendilerini övmek amacıyla yazdıkları şiirlerdir. NOT Divan şiiri nazım biçimlerinin ayrıntılı tablosunu indirmek için TIKLAYINIZ Nazım Birimi Şiiri oluşturan dize kümelerine nazım birimi denir. Nazım birimi şiirin nazım şeklinin belirlenmesinde kullanılan ölçütlerden biridir. Nazım birimlerini şu başlıklar altında toplayabiliriz Dize Şiirdeki en küçük nazım birimidir. Düz yazıdaki satırın karşılığıdır. “Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz” Şiirden bağımsız olan, tek başına bir anlam taşıyan dizelere “azade mısra” mısra-i azade denir. Şiiirin tek başına dilden dile dolaşan, hafızalarda yer eden en güzel dizesine “mısra-i berceste” denir. Beyit iki dizeden oluşan ve anlamsal bütünlük gösteren bölümlere beyit denir. Divan edebiyatının nazım birimidir. “Dünyada sevilmiş ve seven nafile bekler Bilmez ki giden sevgililer dönmeyecekler” Dörtlük Dört dizeden oluşan ve anlamsal bütünlük gösteren bölümlere “dörtlük” denir. İslamiyet öncesi Türk edebiyatında ve Halk edebiyatında nazım birimi olarak kullanılmıştır. “Ta kalbe giren gözlerinin şulelerinden Gel sevgili gel, sen bana bir semli kadeh sun Hiç titrememiş kalbimi titret yerinden Oynattı evet, sendeki baş döndüren efsun.” Bent İkiden fazla dizenin oluşturduğu “bent” denir. Bent; bent üç, dört, beş ya da daha fazla dizeden oluşabilir. Ey sen ki kül ettin beni onmaz yakışınla, Ey sen ki gönüller tutuşur her bakışınla! Hançer gibi keskin ve çiçekler gibi ince Çehren bana uğrunda ölüm hazzı verince Gönlümdeki azgın devi rüzgarlara attım; Gözlerle günah işlemenin zevkini tattım. Nazım Şekli Biçimi Tema ve şekil özellikleri bakımından bir şiirin asırlar içerisinde aldığı isimdir. Örneğin 13-19 yüzyıl arasında binlerce gazel aynı tema ve aynı yapısal özellikler çerçevesinde yazılmıştır. Halk Edebiyatı Nazım Şekilleri a- Anonim Halk Edebiyatı Nazım Şekilleri A- Mani ◾ Tek dörtlükten oluşan,7’li hece ölçüsü ile yazılan aaxa şeklinde uyaklanan , konuları aşk, ayrılık, gurbet,doğa, dostluk, yergi olan nazım şeklidir. ◾ İlk iki dizesi konuya giriş niteliğindedir. Doldurma dize olarak adlandırılır. Asıl söylenmek istenen düşünce son iki dizede söylenir. -————-a 7’li hece ölçüsü ————–a ————–x ————–a B- Türkü ◾Kendine özgü bir ezgiyle söylenen anonim halk şiiri nazım biçimidir. ◾Türkülerde aşk, ölüm, hasret, gurbet, ayrılık gibi bireysel ya da deprem, kıtlık, kahramanlık, savaş gibi toplumsal olaylar konu olarak işlenir. ◾Türküler üçer ya da dörder dizeli bentler ve her bendin sonunda tekrar edilen kavuştaklardan bağlama oluşur. ◾7’li, 8’li , 11’li hece ölçüsüyle yazılır. ◾Türkülerde kesin bir uyak düzeni yoktur. ◾Türkülerin farklı söylenişlerine varyant denir. ◾Türküler bölgelerine göre adlandırılır. Havada bulut yok bu ne dumandır Mahlede ölüm yok bu ne figandır Adı Yemen’dir gülü çemendir Giden gelmiyor acep nedendir C- Ninni Ninniler, annelerin çocuklarını çabuk ve kolay uyutmak için söyledikleri ezgili ürünlerdir. Ninniler hece ölçüsünün kısa kalıplarıyla söylenmiştir. D- Bilmece Akıl oyunlarına ve eğlendirmeye dayalı ürünlerdir. Bilmeceler manzum ve mensur olarak yazılabilir. Not Divan edebiyatında manzum bilmecelere “lugaz” denir. E- Tekerleme Tekerlemeler genellikle masalın giriş kısmında yer alır. Ancak bağımsız tekerlemeler de vardır. F- Ağıt Bir kişinin ölümünden duyulan üzüntüyü Dile getiren anonim halk edebiyatı ürünüdür. b- Aşık Edebiyatı Nazım Şekilleri A- Koşma ◾ Aşık edebiyatının en çok kullanılan nazım şeklidir. ◾ 11’li hece ölçüsüyle 6+5 veya 4+4+3 duraklı söylenir. ◾ Nazım birimi dörtlüktür. ◾ Birim sayısı 3- 6 arasında değişir. ◾ Uyak düzeni abab\cccb\dddb… veya aaab\ cccb\dddb şeklinir maj şadedir. ◾ Konu aşk, doğa, gurbet, kahramanlık, yakınma, ölüm gibi konulardır. ◾ Koşmaların son dörtlüğünde şair mahlasını söyler. UYARI Koşma nazım şekli, İslamiyet öncesi Türk edebiyatındaki “koşuk”; Divan edebiyatındaki “gazel” ile konu bakımından benzerlik gösterir. Konularına göre koşma türleri a Güzelleme Aşk, sevgi ve doğa güzelliklerini anlatan koşmalardır. b Koçaklama Kahramanlık, savaş gibi konuları işleyen koşmalardır. c Taşlama Herhangi bir kişiyi ya da toplumdaki aksaklıkları eleştiren koşmalardır. d Ağıt Bir kişinin ölümünden duyulan üzüntüyü dile getiren koşmalardır. Benden selam olsun Bolu Beyi’ne Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır Ok gıcırtısından kalkan sesinden Dağlar seda verip seslenmelidir Koçaklama Bir vakte erdi ki bizim güzümüz Yiğit belli değil mert belli değil Herkes yarasına derman arıyor Deva belli değil dert belli değil Taşlama Semai ◾ Nazım birimi dörtlüktür. ◾Birim sayısı 3- 6 dörtlüktür. ◾Ölçüsü 8’li hece ölçüsüdür. ◾Uyak düzeni koşmanın uyak düzenine benzer. ◾Konu aşk, doğa, ayrılık, gurbet, sıla, ölüm, yalnızlık, özlem gibi konulardır. Koşma- Semai Farkı Semai 8’li hece ölçüsüyle koşma 11’li hece ölçüsüyle söylenir. Semainin kendine özgü bir ezgisi vardır. Yeşil başlı gövel ördek Uçar gider yele karşı Eğricesin tel tel etmiş Döker gider yare karşı Varsağı ◾Nazım birimi dörtlüktür. ◾Birim sayısı 3-5 arasında değişir. ◾8’li hece ölçüsü ile yazılır. ◾Uyak düzeni aaab\cccb\dddb şeklindedir. ◾Varsağılarda yiğitçe, mertçe bir söyleyiş vardır. ◾“Bre, hey behey” gibi seslenmeler vardır. ◾Hayattan ve talihten şikayet üzerinde sıkça durulur. ◾Bu türün en güzel örneklerini “Karacaoğlan” vermiştir. Semai- Varsağı Farkı Varsağılarda “bre, hey, behey” gibi seslenmeler vardır. Bre ağalar bre beyler Ölmeden bir dem sürelim Gözümüze kara toprak Dolmadan bir dem sürelim Destan ◾Halk şiirinin en uzun nazım biçimidir. ◾Genellikle 11’li hece ölçüsüyle söylenir. Ancak 8’li olanları da vardır. ◾Destanların nazım birimi dörtlüktür. ◾Destanlar toplumun geniş kesimlerini ilgilendiren olayları konu edinir. ◾Savaşlar, salgın hastalıklar, depremler, isyanlar, kahramanlık, toplumsal eleştiriler destana konu olur. ◾Uyak düzeni koşmanın uyak düzenine benzer. ◾Destanın son dörtlüğünde şair mahlasını söyler. ◾Kendine özgü bir ezgisi vardır. ◾Seyrani ve Aşık Ömer bu konuda ünlüdür. ◾Kayıkçı Kul Mustafa- Genç Osman Destanı oldukça ünlüdür. Aruz Ölçüsüyle Yazılan Halk Edebiyatı Nazım Şekilleri Divan Divani Selis Kalenderi Satranç Vezn-i ahar Semai Hece ile yazılanların yanında aruz ile yazılanlar semailer de vardır. Kalenderi ◾Aruzun mefûlü me fâîlü kalıbıyla yazılır. ◾Uyak düzeni semai ile aynıdır. Selis ◾Halk edebiyatında aruz ölçüsü kullanılarak yazılan şiirlerdir. ◾19. Yüzyıl aşıkları tarafından yazılan selisin en fazla yazılan tipi gazeldir. ◾Hece ölçüsünün on beşli kalıbına da uyan selislerin en belirgin özellikleri farklı bir ezgiye sahip olmalarıdır. c – Dini Tasavvufi Halk Edebiyatı Nazım Şekilleri İlahi ◾Dini konuların işlendiği nazım türüdür. ◾Bu şiirlerde tasavvuf anlayışı, Allah sevgisi, Allah’a ulaşma yolunda ideal insan olma çabası ve arayışı işlenir. ◾Lirik şiirlerdir. ◾Genellikle hece ölçüsüyle söylenmiş olmasına rağmen aruz ile söylenmiş ilahiler de vardır. ◾İlahilerin nazım birimi dörtlük veya beyittir. ◾İlahinin edebiyatımızdaki en büyük temsilcisi Yunus Emre’dir. ◾İlahiler, Bektaşilikte “nefes”; Alevilikte “deme” adını alır. Dağlar ile taşlar ile Çağırayım Mevlam seni Seherlerde kuşlar ile Çağırayım Mevlam seni Nutuk ◾Tarikata yeni giren dervişlere yol göstermek onları bilgilendirmek için söylenen didaktik şiirlerdir. Nefes ◾Bektaşi şairlerin yazdıkları tasavvufi şiirlerdir. ◾Nefeslerde genellikle vahdet-i vücut kavramı anlatılır. ◾Hz. Muhammed ve Hz. Ali için de övgüler söylenir. ◾Nefeslerde kalenderane ve alaycı bir üslup vardır. ◾Edebiyatımızda Pir Sultan Abdal nefesleriyle ünlüdür. Deme ◾Alevi- Bektaşi tarikatlarını ve hareketleriyle ilgili temaları işleyen, sorunlarını konu edinen şiirlerdir. ◾Genellikle 8’li hece ölçüsüyle yazılır. Devriye ◾Allah’tan geldik, Allah’a döneceğiz inancını işleyen şiirlerdir. ◾Türk edebiyatında en çok Bektaşi şairler devriye söylemişlerdir. Şathiye ◾Mizahi manzumelerdir. ◾İnançlardan alaylı bir dille söz eder gibi yazılan şiirlerdir. ◾Görünüşte saçma sanılan bu sözlerin, yorumlandığında tasavvufla ilgili olduğu anlaşılır. ◾En çok Bektaşi tekkelerinde söylenir. ◾Bu türün en tanınmış şairi Kaygusuz Abdal’dır. DİVAN EDEBİYATI NAZIM ŞEKİLLERİ A- BEYİTLERLE KURULANLAR Gazel ◾Nazım birimi beyittir. ◾Ölçüsü aruz ölçüsüdür. ◾Konusu aşk, kadın, doğa ve şaraptır. ◾Beyit sayısı 5- 15 arasında değişir. ◾Uyak düzeni aa\ba\ ca\da… şeklindedir. ◾İlk beytine MATLA, son beytine MAKTA denir. ◾En güzel beytine BEYTÜL GAZEL şah beyit denir. ◾Şairin mahlasını söylediği bölüme TAÇ BEYİT denir. ◾Gazellerde konu bütünlüğü yoktur. ◾Beyitleri arasında konu birliği olan gazellere YEK-AHENK GAZEL denir. ◾Tüm beyitleri aynı güzellikte olan gazellere YEK-AVAZ GAZEL denir. ◾Bazı gazeller beyitler tam ortasından bölünerek dörtlük haline getirilir. Böyle gazellere MUSAMMAT GAZEL denir. ◾Arap edebiyatından edebiyatımıza geçmiştir. ◾Gazelde ün yapmış şairler Fuzuli aşıkane, Baki rindane, Nabi hikemi , Nedim şuhane Kaside ◾Kasideler birini övmek ya da yermek için yazılan şiirlerdir. ◾Nazım birimi beyittir. ◾Ölçüsü aruz ölçüsüdür. ◾Beyit sayısı 33- 99 arasında değişir. ◾Kasidenin ilk beytine MATLA denir. ◾Son beytine MAKTA denir. ◾Şairin mahlasının bulunduğu beyte TAÇ BEYİT denir. ◾Kasidenin en güzel beytine BEYT-ÜL KASİD denir. Kasidenin Bölümleri 1- Nesip Teşbib ◾Kasidenin ilk bölümüdür. ◾Kasideye ismini veren bölümdür. ◾Genelde 15- 20 beyit olur. ◾Şair bu bölümde betimleme yapar. ◾Bahar tasviri yapılıyorsa Bahariye, kış tasviri yapılıyorsa Şitaiye, temmuz tasviri yapılıyorsa Temmuziye, ramazan tasviri yapılıyorsa Ramazaniye, at tasviri yapılıyorsa Rahşiye, hamam tasviri yapılıyorsa Hamamiye adını alır. 2- Girizgah ◾Nesip bölümünden methiye bölümüne geçerken söylenen ve basamak görevinde olan beyitlerdir. ◾Şair bu bölümde övgüye başlayacağını haber verir. ◾1-2 beyitten oluşur. 3- Methiye ◾Kasidenin sunulduğu kişinin övüldüğü bölümdür. ◾Şiir yönü çok zayıf dil bölümü diğer bölümlere göre çok ağırdır. 4- Tegazzül ◾Kasidenin içinde bulunan gazel bölümüdür. ◾Bütün kasidelerde olması zorunlu değildir. 5- Fahriye ◾Şairin kendini övdüğü bölümdür. ◾Fahriyeyi en çok seven şair Nefi’dir. 6- Dua ◾Kasidenin son bölümüdür. ◾Birkaç beyit olur. ◾Şair burada övdüğü kişinin başarılı, uzun ömürlü, talihinin iyi olması yönünde dua eder. Konularına göre kaside türleri Tevhid Allah’ın birliğini anlatan kasidelerdir. Münacat Allah’a yalvarmak için yazılan kasidelerdir. Naat Peygamberi övmek için yazılan kasidelerdir. Methiye Devlet büyüklerini övmek için yazılır. Mersiye Ölüm temalı kasidelerdir. Hicviye Bir şeyi yermek, eleştirmek için yazılan kasidelerdir. Şehrengiz Bir şehrin güzelliklerini anlatan kasidelerdir. Cülusiye Padişahların tahta geçişi için yazılan kasidelerdir. Mesnevi ◾Divan edebiyatının en uzun nazım şeklidir. ◾Edebiyatımıza İran edebiyatından geçmiştir. ◾Uzun aşk öyküleri, dini, tasavvufi, ahlaki öyküler mesnevi ile yazılmıştır. ◾Mesnevilerin beyit sınırlaması yoktur. ◾Uyak düzeni aa\bb\cc\dd… her beyti kendi içinde uyaklı ◾Beş mesneviden oluşan eserlere “HAMSE” denir. ◾Türk edebiyatında ilk mesnevi Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig adlı eseridir. ◾İlk hamse sahibi şairimiz Çağatay edebiyatından Ali Şîr Nevaî’dir. Bunun dışında Taşlıcalı Yahya, Nevizade Atayi. AYT Edebiyat Ana Sayfa Nazım Birimi Beyit OlanlarGAZEL*Aşk ayrılık hasret ölüm gibi lirik konuların işlendiği şiir türüdür.*Türk edebiyatına İran edebiyatından girmiştir.*İlk edebiyat ’matla son beyitine makta’’denir.*En güzel beyite beytül gazel denir.*Son beyitte şairin mahlası yer alır.*Gazelin bütün beyitlerinde aynı konu işleniyorsa buna yek-ahenk gazel denir.*Bütün beyitleri aynı güzelliğe sahipse yek avaz gazel denir.*Beyit sayısı 5-15 beyit arasındadır.*İlk beyit kendi arasında beyitlerin ikinci beyitleri birinci beyit ile aa,ba,ca,da,ea şeklindeKASİDE*Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla belirli kurallar içinde yazılan uzun şiirlere denir.*İlk beytine matla son beytine makta denir*Şair matla beytini kasiden her hangi bir yerinde yinelenebilir .*Şair mahlasının bulunduğu beyte taç beyit denir .*En güzel beytine beytü ,l kasid denir.*En az 3133en fazla 99 beyit olur.*Kaside belli bölümler halinde Nesib bölümü Bahar mevsimi kış manzaraları betimlenir ya da kurban ve ramazan bayramı Girizgah Bölümü Nesib bölümünden asıl konuya geçmiş ifade eden bir veya birkaç beyittir . nükteli ince sözlerin söylendiği Medhiye bölümü Asıl anlatılmak övülmek istenen kişi için denecekse açıklanır. Asıl bölümü Şairin kendini övdüğü ve diğer şairlerle karşılaştırdığı bölümü Kasideyle ayni ölçüde ve uyakta gazel bölümü Şair övdüğü kişinin başarılarının devamlı olmasını ömrünün uzun olması için dualar eder iyi dileklerde Konularına Göre de Değişik Adlar birliğini anlatan yalvarmak,dua etmek amacıyla yazılan övmek için yazılan Devrin ileri gelenlerini övmek için yazılan Devrin yöneticilerini eleştirmek için yazılan Devlet büyüklerinin ölümünden duyulan üzüntülerin anlatıldığı Kasideler "nesib" bölümünde işlenen konulara ve rediflerine göre öğüt verici bir olayı anlatan uzun şiirlerdir.savaş,aşk,tarihi olaylar,din ve tasavvuf*Mesneviler Divan edebiyatında bir bakıma günümüzdeki roman ve hikayenin yerini tutuyordu.*Beyit sayısı sınırsızdır.*Her beyit kendi arasında kafiyelidir.aa,bb,cc,dd...*Aruzun kısa kalıpları ile yazılır.*Beş mesnevinin bir araya gelmesiyle hamse oluşurKIT’ABelli bir uyak düzeniyle yazılmış olan,dizeleri arasında ölçü birliği bulunan;herhangi bir düşünce ya da duyguyu en az ikiden başlamak üzere,en çok on altı beyitte anlatan nazım biçimine denir.*Gazelden farklı olarak matla beyti yok.*Kafiyelenişi xa,xa,xa...*Daha çok felsefi ve toplumsal düşünceler uzun bir kısa dizeden oluşan nazım şeklidir.*Kısa dizelere ziyade denir.*Aruzun bir tek kalıbıyla yazılır.*Kafiyelenişi gazel gibidir.*Makta beyti Birimi Dörtlük OlanlarRUBAİ*Dört dizeden düzeni aaxa şeklinde.*Şarap,dünyanın türlü nimetlerinden yararlanma,hayatın anlamı, hayat felsefesi ve ölüm gibi konular işlenir.*Kendine özgü 24 kalıbı vardır. İranlılara dizeden oluşur.*Kafiyelenişi rubai gibidir.*Aruzu Failatün,Failün kalıbıyla yazılır.*Konu sınırlaması yoktur.*Türklerin kazandırdığı bir nazım okunmak için yazılan,dörder dizelik bentlerden oluşan nazım biçimidir.*Dörtlük sayısı 3-5 arasındadır.*Birinci dörtlükte 2 ve 4,diğer dörtlüklerde ise 4. dize dizelere nakarat denir.*Kafiye örgüsü abab,cccb,dddb gibi*Türklerin kazandırdığı bir nazım şeklidir.*Günlük hayat,aşk,sevgi gibi konular dörtlük kendi arasında dörtlükler ise 4. dize 1. dörtlük ile kafiyelidir.aaaa,bbba,ccca,*Felsefi konular ve aşk KurulanlarTERKİB-İ BENT*Bentlerde kurulan bir zaman nazım şeklidir.*Her bent 7 ile 10bent arsında değişir.*Bent sayısı 5 ile 10 bent arsında değişir.*Gazeldeki gibi kafiyelenir.*Her bent arasında vasıta beyti bulunur.*Talihten,hayattan şikayet,dini tasavvufi ve felsefi düşünceler anlatır.*Terkib-i bentlerde her bentten sonra vasıta beyti BENT*Biçim ve uyak yönüyle Terkib-i Bende benzer.*Terkib-i Bentte değişen vasıta beyti Terci-i Bentte de değişmez.*Vasıta beytinin aynen tekrarlanması bütün benlerde aynı konuyu işlemeyi zorunlu kılar.*Felsefi konular,Allah’ın kudreti kainatın sırları tabiatın zıtlıkları gibi konular EDEBİYATINDA NESİRDÜZ YAZINESİR TÜRLERİTarihResmi niteliği olmayan bir türdür. Vakayiname ise Osmanlı devletinin resmi tarihidirTezkireEdebiyat tarihi veya biyografının divan edebiyatındaki elçilerinin bulunduğu ülkelere ait bilgileri izlenimleri içeren ve gezi yazısına benzeyen bir edebiyatında nesir,dil ve üslup açısından üç bölümden ele NESİRHalk için sade bir dille konuşulur temelde konuşma dil yeteneğini NESİRHalk konuştuğu dilden ayrılmış yer yer süslü nesrin niteliklerini taşımakla beraber anlatmak istediği anlaşılır bir şekilde ortaya koyan NESİRUstalık göstermek amacıyla yazılış yabancı kelimelere tamamlamalara yüklü şekillerin kullandığı söz ve dolu bağlaçlarla uzayıp giden cümlelerle örülmüş,güç anlaşılır bir Yazılmış Ünlü EserlerKabunameMercimek AhmetTazrrunameSinan PaşaSeyahatnameEvliya ÇelebiKeşfü’z-ZününKatip ÇelebiNaima TarihiNaimaMünşeatSüslü nesir örneklerinden oluşan kitaplara denir. Ölçüsü ve uyağı olan söz ya da yazıya “manzum” ya da “manzume” denir. Şiirde dize sayısı, dörtlük sayısı, sıralanış düzeni, uyak yapısı gibi dış özelliklerin tümü, nazım biçimini oluşturur. Divan şiirinde pek çok nazım biçimi vardır, ama birkaçı daha yaygın olarak kullanılmıştır. Biçimlerine Göre Uyak, beyit, mısra, bend, mesnevî, kasîde, gazel, rubaî, musammat, terkib-i bend, müsemmem, tuyuğ, tahmis, tardiye, taşdir, tesdis, teşbiye, taşir, tezmin, muaşşer, muhammes, murabba, müseddes, müstezat, şarkı Konularına Göre Din dışı Bahariye, Cevreviye, Fahriye, Mersiye, Mehdiye, Gazavatnâme, Sahilnâme, Sakînâme, Kıyafetnâme, Surnâme, Hamamnâme, Şehrengiz, Hicviye, Hezliyat, Tarih Düşürme, Muamma, Lûgaz, Dariye, Rahşiye Dinî Tevhid, Münacat, Na’at, Makte’l-İ Hüseyin, Miraciye, Hilye, Mevlid, Kırk Hadis, Menkıbe, Kıssa 1. GAZEL Özellikle aşk, güzellik ve içki konusunda yazılmış belirli biçimdeki şiirlere denir. Beyit sayısı genellikle 5-9 arasında değişir. Gazelin ilk beyti mutlaka kendi arasında uyaklı olur. Bu ilk beyte “matla”, son beyte ise “makta” adı verilir. Bir gazelin en güzel beytine “beyt-ül gazel”, şairin mahlasının bulunduğu beyte de “mahlas beyti” denir. Beyitleri arasında anlam birliği bulunan gazele “yek-âhenk”, aynı güç ve güzellikte beyitlerden oluşan gazele de “yek-âvâz” gazel adı verilir. 2. KASİDE Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla belirli kurallar içinde yazılan uzun şiirlerdir. En az 33, en çok 99 beyitten oluşur. Kasidenin en güzel beytine “beyt-ül kaside”, şairin mahlasının bulunduğu beyte de “taç-beyt” adı verilir. 3. MESNEVİ Her beyti kendi içinde uyaklı uzun nazım anlamda Divan edebiyatında manzum hikayelerin yazıldığı bir biçim olarak da tanımlayabiliriz. Mevlânâ”nın ünlü tasavvufi mesnevisi beyitten oluşmuştur. Mesneviler aşk, dini ve tasavvufi, ahlaki-öğretici, savaş ve kahramanlık, bir şehri ve şehrin güzelliklerini anlatma, mizah gibi türlü konularda yazılmıştır. Divan edebiyatında roman ve hikaye gibi türler olmadığı için mesneviler bir bakıma bu türlerin yerini tutmuşlardır. On bölümden oluşur. Aynı şair tarafından yazılmış beş mesneviye “Hamse” adı verilir. Hamse sahibi olarak tanınmış önemli divan şairleri Ali Şir Nevâi, Taşlıcalı Yahya, Nev”i-zâde Atâi”dir. 4. KITA Yalnız ikinci ve dördüncü dizeleri birbiriyle uyaklı iki beyitlik nazım biçimidir. Beyitler arasında anlam birliği bulunur. Pek çok konuda yazılabilir. 5. MÜSTEZAT Gazelin özel bir biçimine denir. Uzun dizelere kısa bir dize eklenerek yazılır. Uzun ve kısa dizeler gazel gibi kendi aralarında uyaklanırlar. Kısa dizelere “ziyade” adı verilir. BENTLERDE KURULAN NAZIM BİÇİMLERİ 1 RUBÂİ Dört dizelik ve kendine özgü ayrı ölçüsü olan bir nazım biçimidir. Konusu daha çok dünya görüşüne ve şairin felsefi düşüncelerine yöneliktir. Edebiyatımızda bu türün en başarılı son temsilcisi olarak Yahya Kemal gösterilmektedir. 2 TUYUĞ TUYUK Rubâi gibi dört dizelik bir nazım biçimidir. Edebiyatımızda en çok tuyuğ yazmış şair Kadı Burhanettin”dir. Bu biçim yalnızca Türk edebiyatına özgüdür. Rubai, İran edebiyatından geçmedir. BİRDEN ÇOK DÖRTLÜKLER 1 MURABBA Dört dizelik kıtalardan oluşur. Bent sayısı 3-7 arasında değişir. Her konuda yazılır. 2 ŞARKI Genellikle aşk, içki, eğlence konularında yazılan dört dizelik nazım biçimidir. Biçim bakımından “murabba”ya benzer. Çoğunlukla bestelenmek için yazılır. Bu biçim de tuyuğ gibi yalnızca Türk edebiyatına özgüdür. “Şarkı” biçiminin yaratıcısı ve en güçlü şairi Nedim”dir. NOT Divan edebiyatında üçlü ya da daha çok mısralı bentlerden meydana gelmiş nazım şekillerinin genel adı MUSAMMAT”tır. Yani dört dizeden oluşan murabba, şarkı gibi biçimlerin; beş dizeden oluşan tahmis, taştir, tardiyye gibi biçimlerin ya da altı veya daha çok dizeden oluşan biçimlerin tümünün üst başlığı MUSAMMAT”tır. TERKİB-İ BENT Bentlerle kurulan bir nazım biçimidir. Her bent, sayısı 5-10 arasında değişen beyitlerden oluşur. Bendin son beytine “vasıta beyti” denir. Terkib-i bentte vasıta beyti her beytin sonunda değişir ve vasıta beyti mutlaka kendi içinde uyaklı olur. Terkib-i bentlerde genellikle talihten ve hayattan şikayetler, dini, tasavvufi, felsefi düşünceler anlatılmış, toplumsal yergi niteliğinde eleştirilere yer verilmiştir. TERCİ-İ BENT Biçim bakımından terkib-i bente benzer ; ancak vasıta beyti her bendin sonunda değişmez ve aynen tekrarlanır. Konularında daha çok Tanrının gücü, evrenin sonsuzluğu, doğanın ve yaşamın karşıtlıkları vardır. DİVAN EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ 1. TEVHİT VE MÜNACÂT Tanrının birliğini ve yüceliğini anlatan şiirlere tevhit, Tanrıya yapılan yalvarış ve yakarışları anlatan şiirlere de münacât denir. Daha çok kaside biçimiyle yazılmıştır. 2. NAAT Hz. Muhammed”i övmek için yazılan şiirlere denir. Bunlar da daha çok kaside biçimiyle yazılmıştır. 3. MERSİYE Bir kimsenin ölümü üzerine duyulan üzüntü ve acıyı anlatmak için yazılan şiirlerdir. Genellikle terkib-i bent biçimiyle yazılmıştır. Bu türün, Eski Türk Edebiyatı”ndaki adı sagu, Halk Edebiyatı”ndaki adı ise ağıttır. 4. METHİYE Bir kimseyi övmek için yazılan şiirlerdir. Bunlar da genellikle kaside biçiminde yazılmıştır. 5. HİCVİYE Bir kimseyi yermek için yazılan şiirlerdir. 6. FAHRİYE Şairlerin kendilerini övmek amacıyla yazdıkları şiirlerdir. NOT Divan edebiyatında bir şairin şiirine, başka bir şair tarafından aynı ölçü, uyak ve redifle yazılan benzerine “Nazire” denir. Bu, nazire yazan şairin diğer şaire karşı duyduğu saygı ve beğeniden ileri gelmektedir. Edebiyatımızda bu türde de pek çok ürün verilmiştir. DİVAN EDEBİYATINDA NAZIM BİRİMİ Nazım sözlük anlamıyla “sıra”, “düzen” demektir. Ama Divan edebiyatında nazım dendiğinde şiir anlaşılır. Divan edebiyatı, daha çok şiir türünde örnekler içerir ve düzyazı eserler azdır. Divan şiiri, kurallarını Arap ve İran edebiyatından alan aruz ölçüsüyle yazılmıştır. Bunun yanında Nedim ve Şeyh Galip gibi bazı şairlerde hece ölçüsüyle yazılmış şiirlere de rastlamak mümkündür. Divan şiirinde daha çok Kur’an, Muhammed’in sözleri olan hadisler, peygamber ve kutsal kişilere ilişkin öyküler, tasavvufun ortaya attığı sorular, ünlü bir İran efsanesini konu alan Şehname gibi konular işlenmiştir. Bu şiirlerde Türk kültürüne ilişkin ögelerden de yararlanılmıştır. Divan şairi bu konuları, aruz ölçüleri içinde ve çok yaygın biçimiyle beyitlerle yazmıştır. Tek satırdan oluşan dize ya da mısra, genelde şiirin en küçük birimidir. Divan şiirinde ise en küçük birim beyitten, yani iki mısradan oluşur. Sözcük olarak beyit “ev” anlamına gelir. Mısra’ ise, çift kanatlı bir kapının kanatlarından her birine verilen addır. Aruz ölçüsünde açık ve kapalı heceler çeşitli kalıplarda, kendilerine özgü bir düzen içinde sıralanır. Şairler eserlerini yazarken seçtikleri kalıba mutlaka uymak zorundadır. Aruz, esas olarak hecelerin uzunluğu ve kısalığı temeline dayanan bir şiir ölçüsüdür. İlk kez Arap dilcisi Fatih Erduran tarafından kullanılmıştır. Türklerin İslamiyet’i kabul etmelerinden sonra medrese kültürü ile yetişen şairlerin Farsça’yı edebiyat dili olarak benimsemeleri, aruzun Türk edebiyatına da girmesini sağlamıştır. Aruz ölçüsü nazım şekillerine göre değişik kalıplarda kullanılır. Örneğin Rubâi nazım şekli ahreb ve ahrem adı verilen belli aruz kalıplarıyla yazılabilir. Rubai’de mısralar; a+a+b+a şeklinde kafiyelidir. » “Divan Edebiyatı“ sayfasına dön! Yorum Yap! Yazı Ayrıntıları... Yazdır! Bu Yazıyı Paylaşın!

divan edebiyatı nazim şekilleri tablosu